De eigenheid van de Nederlandse burger in gevaar! Maar bestaat die wel?
Ik zit met mijn ex, zoon en dochter en hun ‘aanhang’ op een winters terras op een plein in Amersfoort, wat meer aanvoelde als het vieren van de lente, dan van het klinken op het hoogtepunt van de winter. We praten over onze achtergronden en wortels. Het blijkt dat we een internationaal gezelschap zijn, samengesteld uit de genen van Nederlanders, Italianen, Fransen, Duitsers, Spanjaarden en Vietnamezen. Wat leidt tot de nodige hilariteit.
‘Verlies van eigenheid’
Daaraan moest ik denken toen ik las over het recente onderzoek van het SCP ( Sociaal en Cultureel Planbureau), waarin bijna de helft van alle ondervraagden de vluchtelingenproblematiek als het belangrijkste nationale probleem ziet. Angst voor verdringing op de huizen- en arbeidsmarkt en het verlies van de eigen cultuur spelen een belangrijke rol.
Het ‘verlies van de eigenheid van de Nederlandse burger’ lijkt daarbij een centraal thema te zijn.
‘Wij gevoel’
Maar veel ‘eigenheid’ heb ik als socioloog nooit niet kunnen ontdekken in de buurten en wijken waar ik werkte. Omdat naarmate je verder kijkt je zult zien dat er onder de vermeende collectieve eigenschappen tal van tegenstellingen tussen burgers woekeren, die haaks staan op een ‘wij’ bewustzijn. Dat laatste leek tot voor kort alleen gereserveerd voor het eenheidsgevoel dat werd geactiveerd rond mondiale prestaties van het nationale voetbalteam. Maar nu heeft het er alle schijn van dat het gevoel ook negatief kan worden opgewekt rond het thema ‘angst voor vluchtelingen’. Kortom in de angst voor de komst van ontheemden vinden veel burgers elkaar, vertrouwend op hun onderbuikgevoel, solidair in onzinnige argumenten en gretig gevoed door indianenverhalen in de media. Kan onze eigenheid slechts worden ervaren bij gratie van een gemeenschappelijke held dan wel vijand?
Vooral bij demagogen die claimen te spreken namens ‘het volk’ moet je dan oppassen, omdat ‘het volk’ niet bestaat en de geschiedenis leert hoezeer de burger misleid kan worden door één specifieke bevolkingsgroep aan te wijzen als oorzaak van de ontwrichting in de samenleving. Daarbij hoef ik slechts te verwijzen naar mijn Duitse genen.
Heftige reacties
Heftige reacties van burgers zijn echter begrijpelijk, waar een lokale gemeenschap ineens wordt overspoeld door het rendementsdenken van het COA, dat goedkoper uit is met de geconcentreerde huisvesting van een paar duizend asielzoekers op één locatie, dan 40.000 nieuwkomers te verdelen over alle Nederlandse gemeenten, hetgeen een beperkte ‘belasting’ van zo’n 100 personen per gemeente zou betekenen.
Zoals hun medewerkers die er in slagen de goedkoopste inkoop van voeding voor de vluchtelingencentra realiseren kunnen rekenen op een financiële bonus. In het neoliberalisme gaat kwantiteit altijd voor kwaliteit, gekoppeld aan de verleiding van valse prikkels.
En daar waar op de nationale huizenmarkt, mede door een falend huisvestingsbeleid en de penibele situatie van corporaties te weinig wordt gebouwd en schaarse huurwoningen moeten worden verkocht, waardoor de wachttijden gaan oplopen, komt de druk onevenredig te liggen op het incasseringsvermogen van de minstvermogende burger. En burger die nog niet begrijpt dat het begrip ’eigenheid’ van het volk een al lang gepasseerd station is, ook al heeft de politiek in Den Haag de ‘multiculturele samenleving’ formeel afgeschaft.
Globalisering
De globalisering is een gegeven en in veel verre landen wordt halsreikend gekeken naar het rijke westen als het beloofde land.
Dat rijke westen dat een bitter verleden heeft rond kolonisatiepolitiek, maar ook in het neokolonialistische heden arme landen berooft van hun natuurlijke bronnen, massaal wapens levert aan corrupte regimes en oorlogen steunt die de mondiale ellende alleen maar vergroten.
En daarvoor – slechts maar voor een beperkt gedeelte- de rekening krijgt gepresenteerd, die vervolgens wordt afgewenteld op ‘het volk’, dat wordt geacht over de grenzen van hun eigen ‘benarde eigenheid’ heen te stappen.