De veranderbaarheid van de samenleving? Is dat niet gewoon een religie?
Onlangs zag ik Jan Rotmans, de zelfbenoemde apologeet van de transitiekunde, en dacht even in een cabaretnummer terecht te zijn gekomen.
Een blik in de zaal bevestigde mij echter dat het hier een soort sektarische bijeenkomst betrof, te oordelen naar de extatische blikken die vanuit de zaal op de profeet op het podium gericht werden. Als er al in de loop van de afgelopen jaren een indrukwekkende transitie heeft plaatsgevonden dan kan deze beslist in het ego van deze man worden gelokaliseerd.
Practice what you preach
Het doet me denken aan het werk van Jan Tinbergen (1903- 1994) eminent econoom en een van de grondlegger van de Club van Rome, die in 1972 met de publicatie ‘Grenzen aan de groei’, de noodklok luidde over de wijze waarop de industrie en politiek de natuurlijke hulpbronnen van onze planeet plunderen. Ook Tinbergen kon in zijn zoektocht naar een rechtvaardiger samenleving een bevlogen idealisme niet worden ontzegd. Als mens werd hij echter gerespecteerd om zijn vriendelijke en bescheiden levensstijl. ‘Practice what you preach’, is echter een basishouding die al lang niet meer van toepassing is op veel wegbereiders van de grote maatschappelijke transities.
Transitiegelovigen En wij als ‘transitiegelovigen ’, die uitzien naar wezenlijke maatschappelijke veranderingen werken daar hard aan mee. Als we elkaar treffen stemmen we ons af op een collectief bewustzijn waarin we elkaar proberen te overtreffen in ons vertrouwen in de nieuwe ‘doe democratie’. We kennen immers allen legio voorbeelden van innovatieve praktijken en willen in onze gemeenschappelijke hype de boot vooral niet missen. Het zou goed zijn als een cultureel antropoloog onze ‘sektarische stam’ eens van enige afstand zou analyseren.
Betekenisgeving Bovenstaande tekst lijkt het wat zure gepruttel van een cynicus. Wat er echter aan ten grondslag ligt is de behoefte aan betekenisgeving rond maatschappelijke vernieuwing, zonder het verlangen mij te willen verliezen in het sentiment van een verleidelijke ideologie. En gelukkig zie ik op een kleine schaal tal van positieve tendensen in de initiatieven waarin burgers gezamenlijk experimenteren met nieuwe vormen van gemeenschapszin, buurtbeheer, lokale economie en zorg en welzijn.
Op het niveau van de brede samenleving vormen deze echter een zeer bescheiden voorhoede, waarbij de vraag naar de verbreding van initiatieven naar de onderkant van de samenleving nog lang niet beantwoord kan worden. En daar zit het grote gevaar van onze ‘doe democratie’ die vooralsnog meer aansluit bij de ‘haves’ dan de ‘have nots’.
Wijktent Juist daarom kan ik mij verwarmen aan de deelname van meer dan 140 actieve bewoners aan vier bijeenkomsten in Amersfoort die betrekking hadden op een nieuwe Sociale Basis Infrastructuur, die burgers meer zeggenschap geeft over de wijze waarop zorg en aandacht in hun wijk geregeld gaat worden (www.amersfoort.nl/project/subsidie-indebuurt.htm ).
In die bijeenkomsten werd geconstateerd dat zo’n programma alleen kans van slagen heeft wanneer de niet-bereikte groepen en/of kwetsbare bewoners ook gehoord kunnen worden. Met de inzet van een ‘wijktent’ die van wijk naar wijk verhuist willen bewoners daar een concrete stap in zetten.
Op die wijze wordt ook de afstand verkleind tussen de gangmakers en een brede achterban voor wie zo’n programma in eerste instantie alleen maar een ‘ver van mijn bed show’ is.
Inspiratie Geen maatschappelijke transformatie zonder een persoonlijk proces waarbij dat wat wordt beleden ook van dag tot dag wordt geleefd. Daarom werd het schrijven van deze blog eerder ingegeven door een artikel over de overleden econoom en collega van Jan Tinbergen, Hans Linneman dan door de capriolen van een oververhitte transitieprofeet (http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/05/21/nummer-1-in-het-team-van-tinbergen-2370744 )