SBI: Het begon op een kamertje in het stadhuis
(foto: ‘Vitale wijken’bijeenkomst voor bewoners en professionals in de wijk Schothorst)
De onrust is enorm. Het tempo staat in schril contrast met de traagheid die de sector kenmerkte. Aan fraaie beleidsintenties en ambities was geen gebrek, maar de praktijk bleek uiterst taai en instellingen slaagden er niet in de muren die ze hadden opgetrokken te slechten.
De nog dorps aandoende ‘ons kent ons’ cultuur van een uit zijn kracht gegroeide stad, waarin het hebben van goede netwerken de eerste vereiste is om aan de bak te komen, vormde een extra rem op vernieuwing. Ondertussen kalfde de sector af. De rijksoverheid voerde rigoureuze bezuinigingen door, waar de gemeente zwaar onder gebukt ging. Daarmee werd de druk verlegd naar de burger, die zichtbaarder moest worden in de informele zorg en aandacht die noodzakelijk zijn om leefbaarheid en sociale samenhang in buurten en wijken op peil te houden. En dus moest er iets gebeuren.
Niet eerder vertoond
Iets dat nog niet eerder vertoond was. En zo werd op een kamer in het stadhuis een gedurfd en vooruitstrevend plan bedacht. Een plan dat via een ‘Peilnota’ voor de gemeenteraad, uiteindelijk ook de wijken bereikte en daar voor een ongekende dynamiek zou gaan zorgen.
Natuurlijk heb ik het over de huidige SBI transitie (Sociale Basis Infrastructuur), die momenteel in sneltreinvaart in Amersfoort wordt uitgerold. Een proces dat zo snel gaat dat een actieve wijkbewoner die twee maanden buiten de stad verbleef, zich bij terugkomst verbijsterd afvroeg in welk toneelstuk ze terecht gekomen was.
Ga maar na, instellingen verdwijnen. Kwalitatief goede delen worden overgenomen binnen een geheel nieuwe organisatiestructuur. Alle professionals moeten opnieuw solliciteren. Bij het maken van plannen die aangeven waar de aandacht rond welzijn en zorg in de wijken moet komen te liggen, krijgen actieve bewoners het ineens voor het zeggen. Er komen budgetten voor bewonersinitiatieven, budgetten die van jaar tot jaar groeien.
Daarnaast wordt er naarstig gestreefd naar een samenwerkingsvorm waarin bewoners en wijkprofessionals zich gezamenlijk gaan inzetten voor de minst zelfredzame burgers in buurten en wijken. Daarmee ontstaat een wijknetwerk dat, verwarrend genoeg, de naam de BuurtBestuurt draagt.
Stadsbelang
Helaas werden er bij de organisatie van deze transitie ernstige fouten gemaakt, waardoor de dynamiek van de transitie zwaar onder druk kwam te staan. Maar hoe pijnlijk ook, de operatie kon niet worden stopgezet, want het stedelijk belang telt nu eenmaal zwaarder dan het instellingsbelang. Met ‘Indebuurt033’ begon een nieuwe coördinator aan een schier onmogelijke megaklus: het binnen enkele maanden voorbereiden van een geheel nieuwe werkstructuur voor het welzijnswerk in de Amersfoortse wijken. Dat in het hart van deze transitie B&A als organisatieadviesbureau ‘van buiten de stad’ leidend is, zie ik als een noodzakelijke gegeven. Immers geen enkele stedelijke instelling zou in staat zijn geweest deze operatie uit te voeren. Daarvoor waren de plaatselijke verhoudingen in welzijnsland en de politiek te zeer vastgeroest en verkokerd.
Opmerkelijke dynamiek
Natuurlijk is het veel te vroeg de balans op te maken over de waarde en kwaliteit van deze SBI-operatie. Met een uitzondering: in de wijken is er een opmerkelijke dynamiek op gang gekomen van steeds meer actieve bewoners die zich buigen over de organisatie van welzijn en informele zorg in hun wijk. Zij hebben ontdekt dat hun stem en invloed er toe doen. In bijeenkomsten duiken steeds meer nieuwe gezichten op, er ontstaan buurt en wijknetwerken waar professionals en bewoners op basis van gelijkwaardigheid zich buigen over wijkplannen, activiteiten en de besteding van subsidies.
En dat alles op basis van een ‘gedwongen’ transitie, in een proces dat de bestaande instellingen nooit in gang hebben weten te zetten.
En daarmee zijn de ambtenaren op dat kamertje in het stadhuis er in geslaagd om de hefboom te vinden om het welzijnswerk in onze stad ingrijpend te vernieuwen. “We moeten consequent denken vanuit de wensen en behoeften van de burgers en daar de organisatie van het werk ondergeschikt aan maken, niet andersom”, moet er gezegd zijn.
En daarmee is een proces op gang komen dat momenteel tot ver buiten onze stadsgrenzen wordt gevolgd.