Kunst maken? Ja, omdat het moet, verdomme (5)
( Feuilleton, waarin we Willem S. volgen op zijn capriolen om zich vanuit de WAO tot een gerespecteerd beeldend kunstenaar op te werken). In deze aflevering maken we kennis met een politieknuppel en verschaft een natuurwandeling Willem helderheid)
In Willem’s buurt ging niets volgens de gangbare regels, die het maatschappelijk verkeer tussen bewoners en de overheid en instellingen in banen moet leiden. De buurt had haar eigen identiteit, omgangsvormen en ongeschreven regels. De enige wijkprofessionals die in de buurt een leven hadden, waren mensen die daarmee wisten te dealen, zonder te schipperen met hun eigenheid of geloofwaardigheid. De rest hield het na een korte tijd voor gezien.
Politieknuppel
Maarten, de wijkagent was zo’n diehard. Formeel niets op aan te merken, maar informeel een handhaver met een geheel eigen werkwijze, afgestemd op die ongeschreven buurtregels. Zo was Maarten van mening dat een wijkagent rond burenruzies niet te pas en onpas als scheidsrechter moest worden opgepiept. Hij ging uit van het ‘probleemoplossend vermogen van de burger’. Werd hij toch ingeschakeld, dan volgde steevast een ‘sanctie’. Niet in de vorm van een proces verbaal, maar tastbaar door met zijn politieknuppel een ruitje uit de voordeur te tikken als “boetedoening voor het onnodig belasten van een ambtenaar in functie”. Een sanctie die voor de gehele buurt zichtbaar was en een sterke preventieve werking had op het voorkomen van escalaties rond het dagelijks gekibbel tussen buren.
Op handen gedragen
De evenknie van Maarten was sociaal werker Marcel, een oud gediende, die alle fusies van zijn welzijnsinstelling had overleefd, zelden op vergaderingen verscheen, nooit in vakjargon sprak en het vertikte om de helft van zijn tijd te besteden aan “het zinloos rapporteren van werkzaamheden”. Marcel werd nog net gedoogd binnen zijn instelling maar werd op handen gedragen door de buurt. Ook al werd die affectie zelden openlijk geuit: “Want het is gewoon je werk, je krijgt er dik voor betaald toch?”
Blokje om
Zo kon het gebeuren dat Bep, de partner van onze held Willem, die steeds dieper in zijn eigen kunstlabyrint dreigde te verdwalen, de hulp van Marcel inriep. En deze zag blijkbaar direct de ernst van de situatie in, want hij stond de volgende dag bij Willem op de stoep. “Zullen we een blokje om gaan?” was Marcel’s voorstel, die bij voorkeur alle hulpverlenende gesprekken wandelend in het stadspark buiten de buurt voerde. Daar had hij een mooie theorie over, die ik graag overlaat aan de fantasie van de sociaal werkers die dit lezen. Een fantasie die de moeite waard is om ook eens uit te proberen.
Willem was de buurt nog niet uitgelopen of hij liep al leeg in een woordenstroom die hem zelf verbaasde. En Marcel, …die keek wat rond en wees terloops op een specht die een onmogelijk dikke eik fanatiek te lijf ging en glimlachte omdat Willem deze natuurmetafoor kennelijk ontging.
“Ik weet niet wat dat beest zocht”
“Zo, je haalt heel wat voor jezelf overhoop”, was het commentaar toen Willem was uitgeraasd, “maar wat een verrassende wending heb jij aan jouw leven weten te geven, dwars tegen alles wat in jouw omgeving als normaal wordt geschouwd”.
Dit commentaar werd vergezeld van het gegrinnik waar Marcel om bekend stond. De minst communicatieve geesten in de buurt meenden in die lach neerbuigendheid te herkennen, de mensen die de eer hadden gehad met Marcel in het stadspark te wandelen wisten beter. Marcel kwam op stoom en zocht in de natuur naar de juiste ingang.
Kaal stuk bos
Die vond hij even later bij een kaal stuk bos, waar een dier talloze oppervlakkige kuiltjes had gegraven. “Ik weet niet wat dat beest zocht, maar erg succesvol was het niet”, meende de sociaal werker. “Het lijkt op een actie waar geen plan, waar geen inzicht achter zit. En actie zonder inzicht wordt chaos. Dat werkt bij mensen ook zo, maar je hebt ook gasten die wel inzicht hebben, maar niet tot actie komen. Dat leidt onherroepelijk tot zwaarmoedigheid of depressie. En jij bent van dat laatste soort, zo te horen”. Willem stond stil en zag in gedachten hoe hij een grinnikende Marcel een geweldige beuk verkocht. Een teken dat de natuurmystiek zijn werk was gaan doen.
En weer was er dat lachje en een stem die nu heel zacht klonk :”Je hebt dus geproefd van kunst in alle soorten en maten en raakte overweldigd. Dat wordt gemakkelijk depressie. Dus is het nu tijd om in actie te komen. Waarom ga je niet zelf kunst maken, in plaats van al dat geblader in die boeken?”
Willem wist achteraf niet meer hoe hij thuis gekomen was, zo dreunden de woorden van Marcel door in zijn hoofd. Woorden die bijna fluisterend gesproken waren.