Kunst maken? Ja, omdat het moet, verdomme! (10): Op zoek naar de oermens
(foto: Prehistorische vindplaats bij de Roque St. Christophe in het hart van de Dordogne, Zuid Frankrijk)
( Feuilleton, waarin we Willem S. volgen op zijn capriolen om zich vanuit de WAO tot een gerespecteerd beeldend kunstenaar op te werken. Aflevering 10 : waarin Willem wordt gegrepen door een ver verleden. )
Bij gebrek aan enige scholing op het artistieke vlak ging Willem in de jaren die volgden aan zijn eigen opleiding werken. Het was het begin van een spannende ontdekkingstocht die liep van het experimenteren met zelf bereiden van verf tot aan de grotten in Zuid-Frankrijk, waar de oermens begon om rotswanden te beschilderen.
Vuilnis
In de jaren dat Willen zich stortte op kunstbeoefening, was het beroepsonderwijs aan enorme veranderingen onderhevig. De democratiseringsgolf die – niets en niemand ontziend- door het onderwijslandschap ploegde en daar diepe sporen achterliet, bracht ook een nieuwe normering over wat kunst dient te zijn, wil het maatschappelijk betekenis hebben. Kortom er werd heel wat afgeluld en vergadert, stokpaardjes bereden, ‘traditionele kunst’ als vuilnis langs de kant van de weg gezet en een groot deel van het vakonderwijs eenvoudig uitgegumd. Wie niet wenste mee te dobberen op de clichés die deze vernieuwingsgolf met zich mee bracht, dreigde onder te gaan, raakte geïsoleerd en kreeg al snel te horen niet geschikt te zijn om als beginnend kunstenaar werkzaam te zijn.
Spelen in de zandbak
Gelukkig bleef Willem dat allemaal bespaard. Zonder het zelf te beseffen was Willem zijn eigen voertuig aan het maken om zich tot professioneel kunstenaar te ontwikkelen. Zo iemand noemen ze autodidact. Een terechte term, vond Willen, want de vaart zat er meteen goed in.
Achteraf kun je constateren dat het ontwikkelingsproces van Willem op basis van rationele keuzes in gang werd gezet. In werkelijkheid ga je dan voorbij aan het belangrijkste kenmerk van het scheppingsproces: spontane ontdekkingen door het spelen in de zandbak. Zo had Willem nauwelijks enig budget om materialen aan te schaffen. Dus ging hij op zoek naar mensen die hem konden leren om zelf verf te bereiden op basis van betaalbare ingrediënten.
Meester verfmaker
Dat bracht hem naar hartje Den Haag, waar Johan Stahlecker, meester verfmaker, een verflaboratorium en een winkel in schildersbenodigdheden runde.
Op de planken in zijn zaak waren honderden pigmenten, oliën, harsen, vernissen en bindmiddelen te vinden. Recepten voor verfbereiding, decoratietechnieken en het behandelen van dragers zoals linnen en houtpanelen, lagen gebundeld in eenvoudige cahiers die voor een habbekrats te koop waren. De oude Stahlecker, troonde kettingrokend in een immense zetel in het midden van zijn winkel en hield een keer per week audiëntie. Kunstenaars kwamen van heinde en ver voor zijn advies.
Lapis lazuli
“Hoe kan het dat de luchten die ik schilder aan het vergroenen zijn?”, “Is het moeilijk om lapis lazuli zelf te bewerken tot pigment, omdat het kant en klaar onbetaalbaar is?” De oude Stahlecker had op alle vragen een antwoord en Willem zat aan zijn voeten om alle kennis in te drinken en met een volle tas aan materialen weer huiswaarts te gaan. Om daar te ontdekken dat er een parallel bestaat tussen het voedsel in de supermarkt en schildersverf. Kant en klare maaltijden bevatten tal van toevoegingen die bij het zelf bereiden van verse producten achterwege kunnen blijven. Zo ook bij verf in tubes, die bijvoorbeeld krijt bevatten, als goedkoop vulmiddel om het volume te vergroten. Ook bleek het zelf temperen van verf vele malen goedkoper dan het kopen van kant en klare producten. Maar de grootste inspiratie lag in het maakproces, waarbij het spel met de ingrediënten een magische band schepte met de materie, vergelijkbaar met het werk van alchemisten die ooit de geheimen van de (be)werking van de materie bloot wilden leggen.
Oermens
Toen Willem in de cahiers van Stahlecker las over de Cro-magnon, de oermens, die in Frankrijk meer dan 20.000 jaar geleden met het beschilderen van grotten begon, werd Beppie, zijn partner spontaan overvallen met de mededeling: “Schat we gaan naar Zuid Frankrijk”.
Hoe dat avontuur gaat uitpakken, lees je in de volgende aflevering.