Op zoek naar gemeenschap, maar verdwaalt in isolement
Op bezoek bij een vriendin houd ik de tel bij. Die argwaan heeft te maken met een gevoel van verlies aan contact dat steeds pijnlijker wordt. Na afloop maak ik de balans op: zij was voor 90% aan het zenden terwijl de ontvangstmeter op 10% stond. Niet bepaald een stimulerende verhouding voor gelijkwaardigheid in een vriendschapscontact.
Dit voorbeeld staat niet op zichzelf. Ik wil het ook niet persoonlijk maken. Zie het vooral als de sociologische illustratie van een tijdsbeeld, waarin het verlangen naar binding omgekeerd evenredig is met het collectief (ver)dwalen in een doolhof van isolement.
Het verlies aan gelijkwaardig contact , waarin wederkerigheid en intimiteit voeding geven aan het intrinsiek verlangen om ‘gezien te worden’, wordt gecompenseerd met ‘selfies’ en niets zeggende berichten op sociale media, die lijken te zeggen: ‘Wereld ik ben er nog en kijk eens hoe !’
Niet succesvol
De gedachte immers niet succesvol of gelukkig te zijn is onverdraaglijk. De norm voor een succesvol leven wordt in toenemende mate bepaald door de sociale media en de geraffineerde manipulatie door megaconcerns, die gericht zijn op wereldwijde alleenheerschappij en winstmaximalisatie ten koste van alles. Het is geen norm die met dwang wordt opgelegd, maar dagelijks op alle vitale levensgebieden over ons wordt uitgestort met als hoofdprijs de belofte van geluk en vrijheid.
De vermoeide samenleving
De Duits-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han, beschreef in zijn novelle ‘De vermoeide samenleving’ de moderne mens die aan zijn eigen ‘positiviteit’ ten onder gaat. Een positiviteit waarin de prestatielat steeds hoger komt de liggen. Kwamen vroeger de bedreigingen van buitenaf in de vorm van oorlogen en besmettelijke ziekten, tegenwoordig komt de ziekte van binnenuit. Han beschrijft dat als volgt: ‘De klacht van het depressieve individu : niets is mogelijk, is alleen mogelijk in een samenleving die gelooft: niets is onmogelijk. Dit niet-meer- kunnen leidt tot destructieve zelfverwijten en autoagressie’.
Daarbij hoef ik slechts te verwijzen naar de toenemende groei van jonge mensen die leiden aan een burn out om te illustreren wat Han bedoelt met : ‘Excessief werken en presteren verharden zich tot zelfuitbuiting. En die is effectiever dan uitbuiting door een ander, omdat ze gepaard gaat net een gevoel van vrijheid’.
Zelf-bevrijding
Veel gecompliceerder dan de analyse of diagnose van de stand van onze samenleving is echter de remedie of therapie.
Op een dieper niveau kan de overbelaste mens ontdekken dat Zelf-onderzoek kan helpen om de gehypte beelden rond het ego en de consumptieve definitie van vrijheid bloot te leggen. Paradoxaal moet er dan wel worden afgerekend met de gedachte die suggereert dat de vaak moeizame weg naar Zelf-realisatie de snelweg bij uitstek is naar ultiem geluk en vrijheidsbeleving. Dat zou een herhaling zijn van een geraffineerd denkpatroon dat gouden bergen belooft, maar onvermijdelijk leidt tot teleurstelling en crisis.
Intimiteit
Wel kun je worden gegrepen door het voortschrijdende inzicht in de ander slechts Jezelf te zien en omgekeerd. Dat is een vorm van intimiteit waarin Selfies overbodig zijn geworden, omdat de momentele ervaring steeds meer plaats maakt voor het blootleggen van vrijheid als permanente staat. Een staat die wij allen met ons meedragen, ook al zijn maar weinig mensen zich daar wellicht bewust van.