Het moet niet gekker worden: het eind van de religie
(foto: Werk in zink met als titel: Dualisme, 2012)
Een blog voor mijzelf. Gekker moet het niet worden. Ik ben in gesprek met mijzelf. Het liefst doe ik dat in de vorm van een interview. Ik stel kritische vragen aan Daan V. en ben benieuwd naar zijn antwoorden.
I: “In jouw vorige blog was sprake van een zekere filosofische schizofrenie om door te dringen tot wat jij de ‘essentie’ noemt van jouw bestaan hier op aarde. Kun je dat toelichten?”
D: “Mooi woord, toelichten. Het licht ergens naar leiden. Om het lijden en de grote vragen naar het zijn op aarde te doorgronden. In die zin voel ik mij meer verbonden met oosterse filosofische benaderingen dan met doorgedraaide religies die zijn blijven hangen in een heilloos dualisme van goed en kwaad, het ‘ware geloof’ en de verkettering van andersdenkenden. Geen religie die daaraan ontsnapt.
Binnen dat dualisme wordt je wel gedwongen de ander uit te sluiten, worden oorlogen gevoerd en zijn we bang ‘eigenheid’ te verliezen.
Angst voor vluchtelingen
Ik hoef onze angst voor de komst van vluchtelingen maar te noemen of we zitten gevangen in dat wij-zij denkpatroon. Beter is de vluchteling in jezelf te herkennen en te omarmen. Zoals in mijn geval dankzij een grootvader die als berooide economische vluchteling uit Duitsland hier zijn heil hier kwam zoeken en de kans kreeg een nieuw bestaan op te bouwen. Waar ik dan weer optimaal van kan profiteren”.
I: “Je dwaalt af”.
D: ’”Klopt. De zijstraten van het leven zijn vaak kleurrijker dan de snelweg naar een instant antwoord op belangrijke levensvragen. Grappig genoeg was het juist de existentialist Jean Paul Sartre die stelde “Het zijn gaat aan het denken vooraf”. Je komt naakt ter aarde, zonder definitie omtrent het zelf, zonder scheiding van een binnen- en buitenwereld. En ondergaat vervolgens een conditionering die je moet voorbereiden op een individuele plek in de samenleving, met alle vereisten en waarden die daarbij horen. En als die conditionering onvoldoende werkt heb je een probleem voor het leven.
Traumatisch
Mij valt bij mensen die een zeer traumatische jeugd achter de rug hebben op dat zij hun harde ‘ leerschool ‘aanvankelijk als ‘normaal’ beschouwden, tot zij met ‘de jaren des onderscheids’[1] ontdekten dat het ook anders kan. En dan pas in de problemen geraken. Zoals de vrouw die vertelde dat zij als kind op bezoek bij een vriendinnetje in een liefdevol en gastvrij gezin onder de tafel kroop uit angst voor een totaal afwijkend gezinspatroon. Niet zo vreemd dat daarna een krampachtige poging om binding en hechting’ te voelen als een rode draad door haar leven loopt. Een verlangen dat zo sterk is dat geen partner daaraan kan beantwoorden”.
I; “En wat wil je daarmee zeggen?”
Eindeloze herhaling
D: “Ieder mens dat ik ken heeft zo’n verhaal, ook al verschillen de omstandigheden, de details en de zwaarte. Wat in die verhalen vaak centraal staat is dat geschiedenissen zich eindeloos dreigen te herhalen. In die herhaling zit de tragiek van het leven. En daar ligt juist de uitnodiging om het lijden te transformeren tot het inzicht dat alles in het leven er op gericht is om weer heel te worden. Om de verbinding te ervaren met Dat wat niet oordeelt opdat onvoorwaardelijke liefde de persoonlijke tragiek transformeert tot een universeel Zijn. Om te ontdekken we slechts geleefd hebben met een illusie van afgescheidenheid, dat we het goddelijke huis nooit verlaten hebben”
Dominee
I: “Hoor ik nu een dominee, die van de kansel eerst het grote falen van de mens uitstort over de gelovigen om daarna met een heilsboodschap te komen; “Richt uw hoop op de Heer en hij zal u verlossen?”
D: “Met religies hoef je bij mij niet aan te komen. Leve het dualisme. Kijk hoe moslims elkaar afmaken in het Midden Oosten, hoe christenen elkaar eeuwenlang verketterden om het ‘ware geloof’; de boeddhisten in Myanmar momenteel genocide plegen, de Zenboeddhisten in Japan werden opgeleid tot kamikazepiloot in WOII en je weet dat de projectie van een God – of hoe die ook heten mag- ver buiten onszelf een fictie is. Hij in perfecte staat daarboven en wij zondig en onvolmaakt gebukt hier beneden. Ga er maar aan staan!
Primitieve verwording
Religie is de primitieve verwording van wat ooit in de kern de zoektocht was naar zingeving, maar is gedeformeerd tot een geïnstitutionaliseerd systeem van uitsluiting van andersdenkenden. De projectie van een opperwezen ver buiten ons die alle verheven kenmerken heeft die wij juist moeten ontberen, is daar debet aan. Geen religie ontkomt aan de checklist van goed en kwaad en verliest daarmee juist Dat wat aan alle verdeeldheid vooraf gaat”
I: “En dat is”?
D:”Eenheid”
I: “En wat houdt dan in?”
D: “Daar gaan we het in een volgende blog over hebben”
[1] Titel van de trilogie van Jean Paul Sartre, die ik als student verslonden heb en die een blijvende indruk achterliet