De stilte ligt om de hoek: Oude begraafplaats Ermelo
Het was destijds mijn eerste baan. Als groepstrainer werkte ik parttime ‘op Veldwijk’, het psychiatrisch ziekenhuis aan de rand van Ermelo. Een dorp dat nadrukkelijk de sfeer ademde van een benepen Veluwe cultuur en waar maar weinig te beleven viel.
Maar de natuur maakte veel goed met lange wandelingen naar uitspanningen met archaïsche namen als ‘De Zwarte boer’ of ‘Boshuis Drie’. Later kwamen daar de tochten bij vanuit het inmiddels opgeheven NS stationnetje Hulshorst, waar een muurgedicht van Gerrit Achterberg de sfeer weergeeft die je lopend door de ‘eeuwig zingende’ bossen omgeeft.
Hulshorst
Hulshorst, als vergeten ijzer
is uw naam, binnen de dennen
en de bittere coniferen,
roest uw station;
waar de spoortrein naar het noorden
met een godverlaten knars
stilhoudt, niemand uitlaat
niemand inlaat, o minuten,
dat ik hoor het weinig waaien
als een oeroude legende
uit uw bossen: barse bende
rovers, rans en ruw
uit het witte veluwhart
‘Zenuwleiders’
Vanaf station Ermelo is het maar een paar minuten lopen naar de beide oude begraafplaatsen van Veldwijk, die aan weerszijden van de Horsterweg liggen.
De oudste begraafplaats, die links tegen de Van den Berghlaan aan ligt werd aan het eind van de 19-e eeuw in gebruik genomen door de ‘Vereeniging tot Chirstelijke verzorging van Krankzinnigen en Zenuwleiders’. Er werden zowel personeelsleden als ‘zenuwleiders’, begraven. Er resten nog enkele grafstenen. Het dichte mos op de plek voelt aan als een dik wollig tapijt.
Het heeft niet veel gescheeld of de graven waren aan het begin van deze eeuw geruimd door de huidige GGZ instelling die Meerkanten,de nieuwe naam voor Veldwijk’, beheert. Die had liever luxe woningen op deze plek gebouwd. [1]
Nieuwe begraafplaats
Toen het oude kerkhof te klein werd, werd in 1906 de ‘nieuwe begraafplaats’ in gebruik genomen. Deze ligt wat verscholen in het bos aan de rechterzijde van de Horstenweg. De plek ademt een weldadige rust. Toen ik er voor het eerst kwam rond 1974 vertoonde het kerkhol vooral tekenen van verval. Afgebroken takken, omgevallen en gebroken grafstenen en hoog opgeschoten gras. Het is aan een paar voormalige personeelsleden van Veldwijk te danken dat de gemeente Ermelo de plek begin 2000 als gemeentelijk monument heeft erkent. Waarop ook de restauratie kon beginnen. De stilte en de rust van het kerkhof moet in een schril contrast staan met de onrust en het lijden van de patiënten die er begraven liggen.
Wilhelmina van Gogh
Zo vind je er het graf van Wilhelmina van Gogh (1862-1941), de zus van Vincent, die lange tijd als patiënt op Veldwijk verbleef en volgens de archieven door een hel moet zijn gegaan: “Tijdens haar verblijf op Veldwijk had ze bizarre ideeën, was meestentijds sprakeloos en wezenloos, maar kon ook plotseling opvliegen en haar kleding scheuren. Ze at geen voedsel en dronk weinig. Moest daarom regelmatig kunstmatig bijgevoed worden. Ze deed ook suïcidepogingen door onder andere haar hoofd in een emmer water te stoppen”.[2]
Geschiedenis van de psychiatrie
De begraafplaats vertelt, lopend van graf tot graf, de geschiedenis van de psychiatrie in Nederland, maar ook de nadrukkelijke hand van God in de vorm van alle Bijbelspreuken over het lijden van de mens en het verlangen naar rust en vrede in het hiernamaals. Het is een plek die uitnodigt tot bezinning en vormt een van mijn meest favoriete stilteplekken ‘om de hoek’.
https://www.trouw.nl/home/langs-het-gouden-kooitje-van-ermelo~a32cc4e9/
[2] http://www.dodenakkers.nl/begraafplaatsen/gelderland/320-ermeloveldnieuw.html
[3] https://begraafplaatsveldwijk.wordpress.com/tag/stichting-begraafplaatsen-ermelo-veldwijk/