Kinderspel
Als socioloog en onderzoeker voelde ik mij meer op mijn plek in buurten waar generaties lang kansarmoede werd gereproduceerd dan op de universiteit waar de afstandelijkheid van een vermeende intellectuele superioriteit de onderlinge verhoudingen verkilde.
Wat niet binnen het bereik van mijn bewustzijn lag, was het inzicht dat voor burgers aan de onderkant van de samenleving eenzelfde ‘state of mind’ werkzaam was als voor mij: alles stond in het teken van overleven.
Met als verschil dat ik weliswaar niet gebukt ging onder de vraag hoe de eindjes financieel aan elkaar te knopen maar armlastig was in de zin dat ik niet in staat was geestelijk voedsel te halen uit mijn verbeten inzet voor de verworpenen der aarde. Woede over ongelijke kansen en maatschappelijk onrecht voedde weliswaar de motor van mijn verbeten inzet , maar putte bij tijd en wijle ook de accu uit die het geheel van de nodige energie moest voorzien.
Hakken in marmer
Het was de tijd van ideologische slogans zoals “al het persoonlijke is politiek” die een vorm van zelfreflexie of zelfonderzoek al snel verwees naar het determinisme van de kapitalistische uitbuiting en een niets ontziende exploitatie van mens en natuur.
Daar werd je niet gelukkig van.
Echter onder de vernislaag van het strenge politiek engagement sluimerde het verlangen naar een innerlijke vrijheid waar ik geen woorden voor had. Een verlangen dat zich niet zomaar liet verdringen.
Werd de druk te veel dan vluchtte ik naar een vriend die op de Veluwe als beeldhouwer werkte. Letterlijk aan de rand van de samenleving hakte hij in een bouwvallige schuur in immense grote marmeren rotsblokken die langzaam transformeerden tot beelden die een harmonie en eenheid ademden, die in scherp contrast stonden met zijn chaotische levensstijl.
Dat was een heldere metafoor voor mijn eigen zoektocht, waaraan ik destijds blind aan voorbij ging, omdat de vorm dominanter was dan het zoeken naar innerlijke betekenis.
Hakken in hout
Op die plek werd echter wel een begin gemaakt met het speels hakken in hout, waarop later tot mijn verbazing het etiket ‘kunst’ werd geplakt, waardoor er een onverwachte – financiële- dimensie aan het werk werd toegevoegd. Met de bevrijding van de vorm uit het hout versplinterde ook stap voor stap de oude overtuiging “dat ik totaal niet artistiek was aangelegd”. En al zei mijn vermeende identiteit dat ik socioloog was, het mooiste beroep op aarde leek mij om beeldend kunstenaar te zijn.
Het werd een tweede identiteit die aanvankelijk door hetzelfde fanatisme werd gevoed als in mijn eerste beroep. Ik had nog niet ontdekt dat de vrijheid die ik zocht niet te vinden was in het creëren van een tweede professie, maar in het oplossen van welke identiteit dan ook tijdens het artistieke scheppingsproces. Als mijn handen nu gaan spelen, is er geen regie meer aanwezig. Als ieder besef van een werkzame kunstenaar is verdampt, komt stilte binnengetreden. Het is als de grote verdwijntruc van het ‘ik’, die wordt gezocht in oosterse filosofieën, beschreven staat in stapels boeken, maar waar geen woorden voor zijn.
Verdwijntruc
Die verdwijntruc werkte aanvankelijk verslavend omdat als het product eenmaal op de schildersezel staat en er de verbazing is van “heb ik dat gemaakt?”, god van zijn troon valt en er direct de behoefte ontstaat aan het maken van nieuw werk. Het is een valkuil die alleen kan bestaan op basis van een gedachte dat er voor een ervaring van stilte of eenheid inspanning moet worden verricht. Zo wordt de zoeker naar de ultieme vraag ‘wie Ben ik’, voortdurend op het verkeerde been gezet. Een vaak pijnlijk maar ook humoristisch proces dat hopelijk eindigt met het inzicht de vrijheid te Zijn, los van welke ervaring dan ook. Want hoe kun je nu iets zoeken dat je Zelf al bent.
Kinderspel
Met dat inzicht is mijn fanatisme op artistiek gebied aardig verdampt, zoals ook mijn gedreven inzet voor een betere samenleving tot een denkbeeldig verleden behoort.
Wat rest is het spel rond huis en tuin. En niet te vergeten in mijn atelier dat vroeg om het scheppen van enige orde in de chaos aan materialen en gereedschappen.
Ziende blind vind ik nu het juiste pigment, of weet waar de kruiskopschroevendraaier zich moet bevinden. De rest is kinderspel.