No guru, no method, no teacher
(Foto: Huisaltaar met als titel: Het dagende Niets)
Mijn hele leven heb ik er achter aan gehold. Mij ermee ver-een-zelv-igd. De kennis en het jargon eigen gemaakt. Er identiteit, geborgenheid en zingeving aan ontleend. Van christendom naar existentialisme, van anarchisme naar basissocialisme. Van atheïsme naar Oosterse filosofie.
Nu luister ik naar Van Morisson: ‘No guru, no method, no Teacher’ en breng dozen vol vergeelde boeken en geschriften naar de kringloop. Ben eindelijk thuis in mijn ‘Zelf’.
Chaotisch toneelstuk
Wrokkig kijk ik niet terug, dankbaar als ik ben voor al die avontuurlijke omzwervingen. Ook al donderde ik bij herhaling zelf in de valkuil die ik voor mijn leermeester gegraven had. Omdat tot mijn teleurstelling goeroes gewone mensen bleken te zijn, leraren verdomden om ook leerling te zijn en methoden onwerkbaar bleken in de praktijk van alle dag.
Dankbaar vooral omdat een ogenschijnlijk chaotische toneelstuk achteraf perfect geregisseerd bleek te zijn met maar één doel. De blinde te laten zien, verbaal en cognitief geweld te transformeren tot stilte, de zoeker thuis te laten komen.
Zelf-overschatting
Persoonlijke eer kan ik aan deze geslaagde operatie niet ontlenen. Net zo min als enige persoonlijke verdienste. Hoogmoed en ijdelheid vormen de ultieme valkuilen voor goeroes, leraren en pupillen die claimen ‘ontwaakt’ te zijn en denken daar persoonlijke gewin in de vorm van grensoverschrijdend gedrag aan te kunnen te ontlenen.
Machtsrelatie
Vaak is de vermenging voelbaar van ‘Dat wat geen naam heeft’ als universele bron met de persoon van de boodschapper die zijn/haar beperkingen heeft en dit – vaak onbewust- meesmokkelt binnen de spirituele tegenoverdracht [1]. Dit gevoegd bij een gegroeide machtsrelatie en het gevaar van excessen ligt op de loer. Voorbeelden te over, dichtbij en veraf.
Teleurgesteld in de goeroe
Echter als je de regie van de spirituele reis die je (ogenschijnlijk) maakt dankbaar toeschrijft aan het goddelijk Bewustzijn, als een onpersoonlijke universele kracht, krijg je er soms het hoofdstuk ‘Teleurgesteld in mijn goeroe’ er gratis en voor niks bij. Dan is het te hopen dat de boodschapper en de boodschap niet op een hoop worden gegooid, maar onderzocht wordt hoe het in de relatie leerling-leermeester zo ver heeft kunnen komen. Om te ontdekken dat het psychologische begrip projectie als een rode draad door die relatie loopt.
Projectie
Door jezelf te definiëren als leerling projecteer je het verlangen naar ultieme vrijheid op de (persoon van de) leraar die zichzelf heeft getooid met het predicaat ‘gerealiseerd’ of ‘ontwaakt’. De leraar wordt op een gouden troon gezet en voor je het weet ren je als een hondje achter de heilige worst aan. Bent je zelfs bereid daar alles voor (op) te geven. De leraar moet stevig in zijn/haar schoenen staan om aan dat projectieve bombardement, de overdacht, het hoofd te bieden. Gebeurt dit niet dan dreigt de relatie snel richting een machtswerking te verschuiven, waarbij de ‘unfinished business’ [2] van de leraar als tegenoverdracht op de leerling wordt gericht. Dat kan zich uiten in heel diverse vormen en praktijken. Een keurmerk of meldpunt kent de ‘beroepsvereniging’ niet.
Van liefde naar emotionele schade
Het kan mij verbazen dat in alle literatuur over de relatie van leraar-leerling zo weinig aandacht wordt besteed aan het gevaar van storende bijwerkingen in het spirituele onderricht.
Met de ontdekking dat de Liefde die je zoekt in je Zelf blijkt te wonen hoeft deze niet meer geprojecteerd te worden. Is het tijd voor een afscheid van de rol als leerling zonder wrok of verwijten, juist omdat de door projectie gevoede relatie als katalysator kan dienen op de weg naar vrijheid. Maar besef ik ook hoe deze woorden bijvoorbeeld in een schril contrast staan met de emotionele schade van meerdere vrouwelijke cliënten van een betrouwbare psychotherapeute, die door een ‘verlichte meester’ na zijn seksuele escapades door hem naar haar verwezen werden. En hoe dat werd toegedekt.
Wederzijdse bevrijding
Het staat het afscheid tussen leerling en meester als een wederzijdse bevrijding in de weg, omdat ze elkaar niet kunnen ont-moeten als Een, zonder machtswerking en gelijkwaardig in het besef te zijn thuisgekomen binnen een transformatie die liefdevol wordt geregisseerd door “Dat wat geen naam heeft’.
Een transformatie als een ultiem mystiek gegeven, waarin geen plaats is voor een beperkende machtswerking.
[1] Overdracht is de projectie van gevoelens, wensen en verwachtingen uit een eerdere relatie op een ander persoon. Dit kan een therapeut of begeleider zijn. De overdracht vanuit de therapeut wordt tegenoverdracht genoemd.
[2] Onafgemaakte – persoonlijke- zaken: bijvoorbeeld neurotisch gedrag of verdrongen verlangens