Wil den Hollander: Boerin in de Picardië
Niets in de bescheiden achtergrond van Wil den Hollander maakt het aannemelijk dat zij ooit een van de best gelezen auteurs zou worden van de Nederlandse literatuur in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw. Des te opmerkelijk is dat zij anno 2021 vrijwel geheel in de vergetelheid is geraakt als ‘Boerin in Frankrijk’.
Wil den Hollander[1] was kort na WOII met haar man en een kind naar Noord Frankrijk geëmigreerd om daar te gaan boeren. Economisch een noodzaak nadat WOII het Zeeuwse gezin vrijwel had geruïneerd. Het aanbod om compagnon te worden op een agrarisch bedrijf in de Picardië werd met beide handen aangegrepen. Totaal onvoorbereid maakte het echtpaar de sprong in het duister. Tegenwoordig een afstand van enkele uren, destijds een tijdreis van de Franse feodale plattelandscultuur naar de zich snel ontwikkelende Nederlandse industriële landbouw. Wil den Hollander heeft die terugreis maar een keer gemaakt. Dat werd geen succes. Zij was en bleef verbonden met het leven in Ival-Boiron , een boerengehucht, twintig kilometer westelijk van Amiens.
’s Nachts schrijven
We kennen haar omdat ze ’s nachts notities maakte over het harde leven op het Franse platteland. Dagboekaantekeningen, die later culmineerden in negen romans die haar in Nederland veel succes brachten, iets wat haar steeds heeft verbaasd. Op basis van dat succes werd in 1973 door de toenmalige NCRV een veel bekeken televisieserie gemaakt, die op enkele beelden na verloren is gegaan. Wil den Hollander die wars was van enig sterallure zal daar niet rouwig om zijn geweest. Anno 2021 is zij vergeten. Haar boerderij staat al jaren leeg en raakt in verval. Maar in menig boekenkast staan ze nog en bij herlezing wordt een indrukwekkend beeld geschetst van het Franse plattelandsleven van zo’n 50 jaar geleden.
Boerin in Frankrijk
Ik vond haar boek ‘Boerin in Frankrijk’ in de kast van een vriendin die in een Zuid Frans dorp woont en was direct verkocht. Tegen de indringende beschrijvingen van binnenuit kan geen enkel antropologisch onderzoek op. Het leest als een film. Misschien is Wil den Hollander niet de meest overtuigende styliste en is haar taalkeus soms beperkt, als geen ander weet ze de sfeer van het harde boerenleven van dag tot dag scherp weer te geven. Vooral de beschrijving van de eerste jaren toen haar man nog in loondienst was vervulden mij met huiver. Wonen in een krakende ruïne in een dreigend oerbos, zonder elektriciteit of stromend water, een onbehouwen ingekwartierde alcoholische knecht en zijn trieste liefje, de eenzame bevalling van haar kind in een door stugge nonnen gerund ziekenhuis terwijl je geen woord Frans spreekt , een echtgenoot die alleen maar werkt om het hoofd boven water te houden.
Mythe van het Land van zon en wijn
De mythe van ‘Het Land van zon en wijn’, een van haar boektitels, verbleekt snel in de cultuurshock van een boerengemeenschap waarin alcoholisme, ontrouw, verwaarlozing van kinderen en huiselijke geweld aan de orde van de dag zijn. Misschien is het wel de onverzettelijke Zeeuwse mentaliteit van hard werken en niet klagen, die het echtpaar op den duur uit de ellende tilt. Daar waar de Franse boeren volharden in overerfde weinig productieve landbouwtechnieken zoekt de Nederlandse boer innovatie en kwaliteitsverbetering. Dat maakte het integratieproces er niet eenvoudiger op, met uitzondering van de kinderen van het echtpaar die door het onderwijs snel ‘verfransten’, waardoor ze vervreemden van hun ouders.
Buitenstaander
Wil den Hollander is in Frankrijk altijd een buitenstaander gebleven, een scherpe observator die met een betrokken blik schrijft over haar dorp en de inwoners. Aan zelfbeklag heeft ze een b(r)oertje dood. Ook de aandacht en de vele brieven die ze van geschokte Nederlandse dames ontving, die haar beklaagden over het harde lot, raakten haar niet. Zij kan gezien worden als een voorloopster van het huidige populaire gezegde: “Het is wat het is’. De Nederlandse media die afreisden naar Frankrijk en haar probeerden te verleiden tot een klaagzang over het zware leven van een immigrant vingen bot. “In ieder leven zijn er naast hoogtepunten dieptepunten, daarin ben ik geen uitzondering op”, was steevast haar commentaar.
Gebroken door verlies
Het is juist de eenvoud van Wil den Hollander, die oprechte verbaasd was over het succes van haar boeken, daar ook geen verklaring voor had, die haar persoonlijkheid zo fascinerend maakt.
Een sterke vrouw die in de nachtelijke uren schreef over wat zich in haar binnenwereld afspeelde. Een vrouw ook die uiteindelijk brak toen haar jongste dochter Johanna op jonge leeftijd aan een spierziekte bezweek. En daar een boek over schreef dat zo pijnlijk is dat bijna niet te lezen valt.
Antiquariaat
Wat rest aan literaire nalatenschap van Wil den Hollander rust in het antiquariaat en de kringloopwinkel. Boeken die ik van harte aanbeveel. Haar bewonderaars houden een website[2] overeind. Daarop zijn onder meer filmbeelden te zien van de rijdende ‘winkel van Sinkel’ [3] die bij tijd en wijle het gehucht aandeed en illustreert hoe geïsoleerd het leven tot in de jaren ’70 van de vorige eeuw op het Franse platteland was.
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Wil_den_Hollander
[2] https://www.ode-aan-wil-den-hollander.nl/
[3] https://www.ode-aan-wil-den-hollander.nl/interview-hollander-bronder-zigzag-1965/
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in het Frans Nederlandse tijdschrift Drop